TÜRKİYE 14 Mayıs’ta yakın tarihinin en kritik seçimine hazırlanırken, başta anayasa olmak üzere maddelerdeki açık kararlara karşın yaşanan tüzel tartışmalar bu sürecin ve sonrasının sancılı geçeceğini gösteriyor. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın yaptığı, “Hukuk farklı bir şey. Lakin bunun yanında guguk, o da farklı bir şey” açıklaması da “süreç sancılı olacak” kanaatini güçlendiriyor. Bu değerlendirmeden sonra siyasi kulislerde ve tecrübeli hukukçular ortasında daha sık lisana getirilen, “seçim guguka nazaran yapılacak” tasasını, geçmişte sandık garantisinin bir numaralı teminatı sayılan Yüksek Seçim Şurası’nın son yıllarda aldığı ve bu seçim öncesinde alacağına çabucak hemen herkesin inandığı kararlar besliyor. Hukuksal tartışmanın tepesinde, 2014 ve 2018 yıllarında iki kere Cumhurbaşkanı seçilen Erdoğan’ın üçüncü sefer aday olup olmayacağı konusu yer alıyor.
ANAYASA NE DİYOR?
Anayasa’nın 101. Maddesi’nde “Bir kimse en fazla iki kere cumhurbaşkanı seçilebilir” deniliyor. Bu açık karara karşın iktidardaki Cumhur İttifakı sözcüleri, “Erdoğan’ın 2017’deki sistem değişikliği referandumundan sonra bir defa seçildiği” gerekçesiyle adaylığının önünde mahzur olmadığını savunuyor. Muhalefet sözcüleri ve tecrübeli hukukçular ise Anayasa’daki “bir kimse en fazla iki kere cumhurbaşkanı seçilebilir” kararının 2017’deki referandumda değiştirilmeyerek korunduğunu belirterek, Erdoğan’ın üçüncü defa aday olamayacağına dikkat çekiyor. Erdoğan’ın adaylığı için türel tek yolun Anayasa’nın 116’ncı Maddesi’nde işaret edilen, TBMM’nin 5’te 3 çoğunlukla (360 milletvekilinin oyuyla) erken seçim kararı alması olduğu vurgulanıyor. Muhalefet buna dayanak vermediği için iktidar partilerinin oyu bu kararı almaya yetmiyor. Bu durumda olağan tarihi 18 Haziran olan seçim, 14 Mayıs’a fakat Cumhurbaşkanı kararıyla alınabiliyor. Bunun için de seçim kararının 14 Mayıs’tan 60 gün evvel alınıp, Resmi Gazete’de yayınlanması gerekiyor. Cumhurbaşkanına bu yetki Anayasa’nın 116’ncı Maddesi’nde tanınıyor. Lakin cumhurbaşkanı bu yetkisini kullandığı takdirde “üçüncü kez” aday olamıyor.
KULİSLERDEKİ ENDİŞE
Seçim kararı alındıktan sonra tüm süreci yönetme görevini Yüksek Seçim Kurulu üstleniyor. YSK, seçim takvimini ilan edip, kimin aday olup olmayacağını karar veriyor. YSK kararları kesin olduğu için itiraz da edilmiyor. Erdoğan’ın adaylığının “hukuka alışılmamış da olsa” onaylayacağına muhalefet dahil çabucak hemen herkes inanıyor. Hatta bugünlerde, seçimi muhalefet kazanırsa YSK’nın bu kere de “hukuka karşıtlık iddiasını haklı bulup seçimi iptal edebileceği” bile konuşuluyor. Çabucak çabucak hiç kimse “Anayasa açıkça çiğnenmez, bu kadar hukuksuzluk olmaz” diyemiyor.
BUNLAR UNUTULMASIN!..
Bu görüşü ise YSK’nın yakın vakitte aldığı şu 3 kıymetli karar destekliyor. Bunlardan birincisini 17 Nisan 2017’deki Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin oylandığı referandumda, sandıklar kapanmadan alınan “mühürsüz oylar geçerlidir” kararı oluşturuyor. Bu karar sonucu, yaklaşık 2.5 milyon mühürsüz oyun geçerli sayılarak referandumdan “sistem değişikliğinin kabul edilmesini” sağladığı genel kabul görüyor. İkinci sırada, 31 Mart 2019’daki mahallî seçimden sonra YSK’nın 6 Mayıs günü İstanbul seçimine ait aldığı ve “sandığa birebir zarf içinde atılan 4 oydan 3’ü geçerli, birini geçersiz saydığı” iptal kararı yer alıyor. Bu karar nedeniyle de İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçiminin 23 Haziran 2019’da yenilendiği ve Ekrem İmamoğlu’nun 13 binlik oy farkını 806 bine çıkararak ikinci defa seçildiği biliniyor. YSK’nın tekrar 2019’daki seçimde Güneydoğu’daki 6 ilçe ve 2 beldede belediye başkanlığını kazanan HDP’li adaylara mazbatalarını vermemesi tartışılan üçüncü karar olarak öne çıkıyor. YSK’nın bu isimlere evvel “aday olabilir” izni vermesi, seçimi kazanmalarından sonra “hakkınızda KHK soruşturması var” gerekçesiyle mazbata vermemesi çelişkili bulunuyor. İşte bu yüzden YSK’nın önümüzdeki seçim sürecinde de bunlara misal hukuksal tartışma yaratacak, seçimin güvenirliliği üzerine gölge düşürecek kararlar alabileceğinden telaş ediliyor.
Bu direniş kazandırdı
İstanbul’da 2019’da yapılan mahallî seçim, iktidar adayı kaybederse neler yaşanabileceğine ışık tuttu. İktidar sözcülerinin “Hiçbir şey olmadıysa bir şeylerler oldu” argümanı üzerine meskenler basıldı, seçmenler gözaltına alındı. Sandıktan çıkan oylar tekraren sayıldı, çalınmaması için günlerce çuvalların üzerinde sabahlandı. Buna karşın YSK, birebir zarfla atılan 4 oydan birini iptal edip seçimi yeniletti.