ABD’de 5 Kasım’da yapılacak başkanlık seçimleri kadar Demokratlar ile Cumhuriyetçiler ortasında Kongredeki çoğunluğu kazanma yarışı da siyaset gündeminin ana başlıklarından biri durumunda.
Kongrenin üst kanadı olan 100 sandalyeli Senatonun üçte birinin (34 sandalye) ve 435 sandalyeli Temsilciler Meclisinin tamamının tekrar belirleneceği seçimler, başkanlık yarışıyla birlikte Amerikan siyasetinin gidişatını şekillendirecek.
119. devir Kongrenin belirleneceği bu seçimlerden evvel yapılan anket sonuçlarına nazaran Cumhuriyetçilerin Senatoda, Demokratların ise Temsilciler Meclisinde çoğunluğu ele geçirmesi muhtemel gözüküyor.-
KONGRE SEÇİMLERİ NASIL YAPILIYOR?
ABD seçim sisteminde Temsilciler Meclisindeki tüm üyeler 2 yıllığına seçiliyor, münasebetiyle her 2 yılda bir seçime giriyor. Buna karşılık Senatodaki 100 senatör 6 yıllığına seçiliyor ve her 2 yılda bir Senatonun 3’te 1’i yenileniyor.
Mevcut Kongre yapısında 435 sandalyeli Temsilciler Meclisinde Cumhuriyetçiler 220 sandalye ile çoğunluğu elinde tutarken Demokratlar ise 212 sandalyeye sahip.
100 sandalyeli Senatoda ise şimdiki durumda Demokratlar (3 bağımsız senatörün de katılımıyla) 51 sandalyeye, Cumhuriyetçiler ise 49 sandalyeye sahip durumda.
5 Kasım’daki seçimlerde 435 sandalyenin tamamı için yapılacak seçimlerde eyaletler nüfus oranlarına nazaran meclise vekil gönderiyor. Örneğin nüfus büyüklüğü bakımından ülkenin en kalabalık eyaleti California 52 vekili Washington’a gönderirken Texas ise 38 vekil ile ikinci sırada geliyor.
Buna karşılık ülkedeki seçim sistemi ve anayasa gereği her eyaletin, nüfusundan bağımsız olarak Senatoda eşit derecede temsil edilebilmesi için 2 senatörü bulunuyor.
KONGRE NEDEN KIYMETLİ?
ABD Kongresi, yasama-yürütme-yargı halindeki Amerikan siyasal sisteminin yasama ayağını temsil ediyor ve liderin yetkilerini hem sonlandırıyor hem de denetliyor.
Kongre, yasa ve bütçe yapma gücünün yanı sıra dış siyaset, bütçenin hazırlanması ve onaylanması, üst seviye federal yetkililerin onaylanması ve federal yetkililerin azli üzere yetkilerle liderin sahip olduğu oyun alanını kıymetli ölçüde sonlandırabiliyor.
ABD Kongresi, bilhassa bütçe üretimindeki rolü, Amerikan askerlerinin kullanımını denetlemesi, savaş ilanı ve ülkenin dış siyasetinin belirlenmesindeki tesiri nedeniyle liderin siyasi hareket ve hareket kabiliyetini değerli ölçüde etkileyebiliyor.
Örneğin ABD idaresi bir ülkeye Amerikan askeri göndermek yahut bir ülkeye silah satmak istediğinde bunu Kongreden bağımsız olarak yalnızca kendi inisiyatifiyle gerçekleştiremiyor.
Senato, liderin kabinesi ve atamak istediği üst seviye isimlerin onaylanmasında rol oynuyor, münasebetiyle liderin çalışma grubunu belirlerken Senatodaki durumu ve dengeyi gözetmesi gerekiyor.
Aynı formda Senato, liderin azli istemiyle Temsilciler Meclisi tarafından suçlanması durumunda karar verici mahkeme rolüne sahip. Trump’ın biri Ukrayna, başkası de 6 Ocak Kongre baskını olmak üzere iki defa azil istemiyle suçlandığı ve Senatoda aklandığı göz önüne alınırsa bu kanadın ne derece kıymetli olduğu anlaşılır.
Diğer taraftan Kongrenin alt kanadı olarak tanımlansa da Temsilciler Meclisi de kanunların ve bütçenin hazırlanması ve onaylanması, federal yetkililerin azil istemiyle suçlanması üzere birçok başlıkta değerli rolleri bulunuyor.
ANKETLER NE DİYOR?
ABD’de yapılan aktüel anketler ve kamuoyu yoklamaları ışığında, 49 sandalyeye sahip olan Cumhuriyetçilerin Senatoda çoğunluğu ele geçirmesi güçlü mümkünlük olarak bedellendiriliyor.
Senatoda seçimlere bahis olan 34 sandalyenin 19’u Demokratlara, 11’i Cumhuriyetçilere ve 4’ü de bağımsızlara ilişkin durumda.
Güncel anketlere nazaran Cumhuriyetçi adayların tamamının seçime girdikleri kendi eyaletlerindeki yarışı kazanmaları yüksek mümkünlük olarak görülüyor.
Öte yandan bilhassa Montana ve Batı Virginia üzere birtakım eyaletlerde Cumhuriyetçilerin, Demokratlarda olan Senato sandalyelerini alabilecekleri öngörülüyor.
Bu iddialara nazaran Montana’daki senatörlük koltuğunu korumak için seçimlere giren Demokrat Jon Tester, Cumhuriyetçi rakibi Tim Sheehy’nin yaklaşık 5 puan gerisinde gözüküyor.
Analistler Montana’yı Cumhuriyetçilerin kazanmaya çok yakın olduğunu ve yalnızca bu durumda bile Senato’da 50-50 eşitliğin sağlanacağını belirtiyor. Böylece Cumhuriyetçi Parti, Trump’ın başkanlık yarışını kazanması halinde, başkan yardımcısı Senatonun başkanı olduğu için Kongre’nin üst kanadında çoğunluğu ele geçirmiş olacak.
Öte yandan anketlere nazaran, 2010 yılından bu yana Batı Virginia senatörlüğü yapan Demokrat Joe Manchin’den boşalacak koltuğa Cumhuriyetçi aday Jim Justice’in oturması olası gözüküyor.
Yarışı Demokrat rakibi Glenn Elliot’un 3-4 puan önünde götüren Justice’in de kazanması durumunda Cumhuriyetçilerin Senatoda 51-49 üstünlük kurması mümkün olacak.
Öte yandan Temsilciler Meclisinde ise Demokratların az farkla da olsa çoğunluğu kazanabilecekleri kestirim ediliyor.
Bu seçimlerde bilhassa New York 4. bölge, North Carolina 1. bölge, California 27. bölge, Washington 3. bölge ve Alaska sandalyeleri kimin mecliste çoğunluğu elde edebileceğine ait belirleyici seçimler olacak.
Diğer yandan Minnesota 5. bölgeden seçimlere giren Temsilciler Meclisinin iki Müslüman bayan vekilinden biri olan Ilhan Omar, 5 Kasım seçimleri için anketlerde açık orta önde görünüyor.
Michigan 12. bölgeden Temsilciler Meclisine giren ve bilhassa Gazze konusundaki çıkışlarıyla gündem olan Filistin asıllı tek meclis üyesi Rashida Tlaib’in de kendi bölgesinde kazanmasına kesin gözüyle bakılıyor.
MUHTEMEL SENARYOLAR
Güncel anketler ve datalar ışığında Trump’ın başkanlık seçimlerini, Cumhuriyetçilerin de Senatoda çoğunluğu kazanması durumunda, ABD’de bir sonraki Kongre orta seçimlerinin yapılacağı 2026’ya kadar güçlü bir Cumhuriyetçi dalga olacak.
Zira Trump istediği isimlerden oluşan bir kabine kurabilecek ve istediği isimlerin üst seviye atamalarının Senatodan geçmesini görece daha süratli sağlayabilecek.
Temsilciler Meclisinde çoğunluğun Demokratlara geçmesi halinde bilhassa bütçe ve harcamalar konusunda Demokratların denetimindeki Temsilciler Meclisinin, Cumhuriyetçilerin denetimindeki Senatoya ve Beyaz Saray’a zorluk çıkaracağı bedellendiriliyor.