Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat zelzeleleri 11 vilayette büyük yıkıma yol açtı, resmi açıklamalara nazaran 50 binin üzerinde kişi ömrünü yitirdi, yüz binlerce yurttaş evsiz kaldı, milyonlarcası yerinden oldu.
Tahminlere nazaran, zelzeleler 300 binin üzerinde binanın yıkılmasına, ağır hasar almasına yahut kullanılamaz hale gelmesine sebep oldu. Yıkımın yarattığı hasar ve yine inşanınsa 100 milyar doları aşması bekleniyor.
The Telegraph’ta yayımlanan, Türkiye’deki sarsıntıların yarattığı yıkım ve yine inşa sürecinin ele alındığı makalede, “Hükümetin net bir planı var mı? Hükümet yine inşa teşebbüslerine öncülük edecek mi? Yoksa özel dala mi bırakacak? Şayet öyleyse, uzmanların birinci etapta trajediye yol açtığını söylediği makûs inşaat uygulamaları ne olacak?” sorusu soruluyor.
“Hükümetin konutlarını terk etmek zorunda kalan ve şu anda yerlerinden edilmiş olan üç milyon beşere nasıl dayanak olacağı sorusu da mevcut” denilen makalede, “Peki yalnızca konutlarını değil, uzuv kaybı üzere hayatlarını değiştiren yaralanmalar yaşayanlar ne olacak? Hayatlarını yine yoluna koyabilmek için uğraş eden mağdurları ne bekliyor?” vurgusu yapıldı.
‘EĞER BİR SAVAŞ OLSAYDI VE BURASI BOMBALANSAYDI, DAHA BERBAT OLACAĞINI SANMIYORUM’
Antakya’da kentin tarihi binaları da dahil olmak üzere, konut stokunun yaklaşık yüzde 80’inin hasar gördüğünü belirten The Telegraph’ın görüştüğü bir uzman, “Eğer bir savaş olsaydı ve burası bombalansaydı, daha makûs olacağını sanmıyorum” yorumunda bulundu.
İktidarın açıklamalarına nazaran, yıkılması gereken bina sayısı 300 bine ulaşırken, 210 milyon ton moloz ortaya çıktı yahut çıkacak. Lakin bu molozların taşınacağı yer dahi soru işaretleri barındırmaya devam ediyor.
İKTİDAR EMEKÇİLERİN KAYIPLARINI NASIL KARŞILAYACAK?
Öte yandan, makalede sarsıntının ülke iktisadı üzerinde yarattığı yıkım da hatırlatılarak, “Türkiye’nin güneydoğusu geçen yıl ülkenin ziraî üretiminin yüzde 16’sını karşılarken, en berbat etkilenen bölgelerden biri olan Hatay vilayetinde, Antakya üzere felaket boyutlarında yıkıma uğrayan İskenderun kentinde kurulu büyük bir çelik sanayisi bulunuyor” denildi.
Birleşmiş Milletler’e (BM) nazaran, bölgede yaşayan dört milyon personel sarsıntıdan etkilendi. BM’ye nazaran yeni geçim kaynakları bulunmadığı takdirde bu çalışanlar ayda ortalama 230 dolar (yaklaşık 4 bin 450 lira) kaybedecek.
İKTİDARIN ‘İMAR AFFI’ YOLUYLA YARATTIĞI YIKIM
The Telegraph, AKP iktidarının kodlarında bulunan “imar affı” uygulamasına değinirken, “İşte bu noktada Türkiye’nin başkanlarının uygunsuz uygulamaları denetlemesi devreye giriyor. Türk hükümeti 2018 yılında, 1999 yılından sonra inşa edilen ve bir dizi temel ruhsat, tasarım ve güvenlik kuralını ihlal eden binaların sahiplerinin, bu mülkleri legalleştirmek için ödeme yapabilecekleri bir af başlattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hükümeti tarafından bir yıl içinde yaklaşık 7,4 milyon müracaat onaylandı ve yapı kayıt fiyatlarından yaklaşık 4,2 milyar dolar gelir elde edildi” dedi.
Diğer yandan da iktidarın imar affıyla sağladığı “sıcak para” da buhar oldu: Zelzelenin ekonomik boyutunun 100 milyar doları aşması beklenirken, bu meblağ Türk iktisadının büyüklüğünün yüzde 10’una tekabül ediyor.
‘TÜRKİYE’DE İNSANİ KRİZ DAHA DA KÖTÜLEŞECEK’
“İnşaat için ayrılan yerler, hükümetin bir yıl içinde 300 bin yeni konut inşa etme maksadına ulaşmasında bir avantaj sağlayacak” yorumunda bulunulan makalede, Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdürü Profesör Haluk Özener’in “Bu argümanlı bir maksat. Lakin yapılabilir” görüşü aktarıldı.
Depremlerin üzerinden iki ay geçmesine karşın 1,6 milyon yurttaşın hâlâ resmi olmayan alanlarda yaşamak zorunda kaldığını belirten The Telegraph, “Bu beşerler maksada uygun inşa edilmiş barınma yerlerine taşınana kadar, Türkiye’de insani kriz daha da kötüleşecek” değerlendirmesini paylaştı.
DEPREM BÖLGESİNİN YÜZDE 25’İN İÇME SUYU YOK
Öte yandan, Memleketler arası Göç Örgütü’nün (IOM) saha değerlendirmelerine nazaran, yerleşim yerlerinin üçte birinden fazlasında duş bulunmuyor, yüzde 25’inde kâfi içme suyu kaynağı yok, tuvaletlerse tek sözle “yetersiz”.
Koleranın sarsıntı bölgesinde bir tehdit olmaya devam ettiği aktarılan yazıda, hastalığın Suriye’nin kuzeybatısından görülmeye başlandığı, buna karşın IOM’nin raporlarına nazaran zelzele bölgesinin neredeyse dörtte birinde temel ilaçlara ulaşılamadığı aktarıldı.
The Telegraph, tüm sıkıntılarla birlikte depremzedelerin ruhsal yardım alması gerektiğini vurgulayarak, görüş aldığı bir uzmanın sarsıntıların yarattığını travmanın bilhassa çocuklar olmak üzere tüm depremzedeler için hayat uzunluğu süreceği ihtarını hatırlattı.